Hoe help je nieuwkomers richting een succesvolle schoolloopbaan? 5 inzichten uit de ‘Operatie Geslaagd’-podcast

Nog te veel jongeren verlaten het Gentse onderwijs zonder kwalificatie. Om dat aan te pakken, bundelt Onderwijscentrum Gent de krachten met tal van partners. Onder de vlag ‘Operatie Geslaagd’ wordt ingezet op meer gekwalificeerde uitstroom, met onder meer een jaarlijkse actiedag voor wie actief is in het secundair onderwijs of in beleidsdomeinen zoals werk, welzijn, jeugd, cultuur en vrije tijd. Omdat die door corona niet kon doorgaan, gooit Onderwijscentrum Gent het nu over een andere boeg: in een reeks inspirerende podcastafleveringen gaan we in gesprek met jongeren, leerkrachten en partners om vanuit verschillende invalshoeken een antwoord te vinden op de vraag: hoe zorgen we ervoor dat meer jongeren een kwalificatie halen en zo met vertrouwen hun toekomst tegemoet kunnen gaan? In een van de podcastafleveringen focussen we op anderstalige nieuwkomers, omdat zij een extra kwetsbare groep zijn als het gaat over ongekwalificeerde uitstroom. We selecteerden uit de podcastaflevering vijf interessante inzichten om nieuwkomers maximaal te ondersteunen in hun onderwijsloopbaan.

OKAN is zoveel meer dan een taalbad

Wie als nieuwkomer naar België komt en tussen 12 en 18 is, heeft twee maanden de tijd om zich in te schrijven in een school die onthaalklassen voor anderstalige nieuwkomers (OKAN) aanbiedt. Daar worden jongeren gedurende een schooljaar – soms langer, soms korter – intensief ondersteund bij hun eerste stappen in onze samenleving. Het Nederlands leren is daarbij uiteraard cruciaal, maar OKAN is zoveel meer dan louter een taalbad. Jongeren maken er ook kennis met vrijetijdsinitiatieven, jeugdhuizen, de bibliotheek, sportinitiatieven en cultuurhuizen, noem maar op. Via uitstappen en activiteiten leren ze onze maatschappij kennen, de waarden en normen waaraan we belang hechten. Zo maakt OKAN actief werk van integratie, van een rechtstreekse lijn tussen school en samenleving. Het engagement van wie in OKAN werkt is dan ook groot, maar je krijgt er ook veel voor terug. Ruben Vanhee, leerkracht in VISO, vertelt bijvoorbeeld in de podcast hoe hij met enkele leerlingen van Ghanese herkomst naar een concert ging van een artiest uit hun geboorteland, tot groot enthousiasme van de jongeren.

Geduld, tijd en liefde: daar begint het mee

In de podcast komen ook twee jongeren aan het woord die zelf enkele jaren terug OKAN volgden en dus als geen ander kunnen vertellen over hoe ze dat ervaren hebben en welke tips ze aan leraren zouden geven. Ayoub (17, uit Algerije) en Eric (18, uit Ghana) staan in hun getuigenissen stil bij hoe ingrijpend het is om van de ene dag op de andere naar een school te gaan waar je niemand begrijpt, omdat je de taal nog niet spreekt, en zo alle kansen wordt ontnomen om jezelf te uiten. Hun verhalen laten duidelijk zien dat het intussen wel snor zit met dat Nederlands, maar ze willen leraren op het hart drukken dat het zo belangrijk is om jongeren genoeg tijd te geven, niet alleen in OKAN, maar ook bij de overstap naar het vervolgonderwijs. Je ergens goed voelen, dat vergt tijd en geduld. En, zoals Eric benadrukt: ook veel liefde voor je leerlingen.

Transities zijn moeilijk: focus vooral op groei

Overstappen van de ene school van de andere, of het nu van het basisonderwijs naar het secundair is, of van OKAN naar een vervolgschool: makkelijk is het nooit. Zeker voor nieuwkomers is het vaak erg lastig om van het ‘veilige nest’ dat de OKAN-klas vaak is, de sprong te wagen naar een vervolgopleiding. De klassen zijn groter, de pakketten leerstof uitgebreider, en de combinatie van nieuwe omstandigheden met hoge verwachtingen maakt de eerste maanden voor ex-OKAN-leerlingen vaak bijzonder uitdagend. Ruben Feys, die in KTA-GITO Groenkouter als vervolgschoolcoach een belangrijke rol speelt in het ondersteunen en begeleiden van OKAN’ers in de overstap naar een vervolgopleiding, benadrukt in de podcast dan ook dat leraren er goed aan doen om vooral te focussen op de groei die een leerling kan maken, in plaats van op de eindmeet die gehaald moet worden.

Taalontwikkelend lesgeven is de sleutel

Het taalverwervingsproces van een nieuwkomer is na een jaar OKAN verre van afgerond. Als je weet dat het voor een niet-moedertaalspreker gemiddeld 7 tot 9 jaar duurt om de schooltaal onder de knie te krijgen, dan is meteen duidelijk hoe belangrijk het is om ook als leerkracht in het vervolgonderwijs te zorgen voor een krachtige taalleeromgeving, zodat ex-OKAN’ers hun taalvaardigheid in het Nederlands verder kunnen versterken. De drie principes van taalontwikkelend lesgeven kunnen daarbij een houvast zijn: door in te zetten op context, interactie en taalsteun creëer je een klimaat waarin taal kan groeien en zich verder kan ontwikkelen. Een leraar die taalontwikkelend lesgeeft, creëert betekenisvolle, rijke contexten die aansluiten bij de leefwereld en de voorkennis van leerlingen, gebruikt actieve werkvormen en voorziet op diverse manieren taalsteun (bijvoorbeeld via schrijfkaders of woordenlijsten).

De vervolgschoolcoaches staan voor je klaar

Heb je het gevoel dat je als leraar wel wat ondersteuning kunt gebruiken om die principes van taalontwikkelend lesgeven in de praktijk te brengen, wil je een aantal tips om de ex-OKAN’ers bij jou in de klas beter te kunnen ondersteunen, of ben je op zoek naar meer informatie over welke flexibele trajecten er mogelijk zijn voor ex-OKAN-leerlingen? Dan is er goed nieuws, want daarvoor kun je steeds terecht bij de vervolgschoolcoaches, die naast het begeleiden en ondersteunen van OKAN-leerlingen bij hun studiekeuzeproces en hun schoolloopbaan ook instaan voor de ondersteuning en coaching van leraren en schoolteams in het vervolgonderwijs. Aarzel niet om hen aan te spreken bij concrete noden of vragen. Meestal vind je hun gegevens op het doorstroomdossier dat je als school van de OKAN-school voor elke doorgestroomde leerling hebt gekregen. Daarnaast kun je met didactische ondersteuningsvragen uiteraard ook terecht bij de pedagogische begeleidingsdiensten, of bij andere expertisecentra.